Trào dâng cảm thức trước “Cuồn cuộn Sê Pôn” của Vũ Quốc Khánh

Vanvn- Đi từ ngạc nhiên này đến ngỡ ngàng khác, tôi đã bừng thức trước “Cuồn cuộn Sê Pôn”. Đề tài chiến tranh cách mạng được Vũ Quốc Khánh thể hiện thật thấu đáo, sống động. Gấp cuốn sách lại mà những hình ảnh về chiến dịch đường 9 Nam Lào và lời thoại của các nhân vật vẫn cứ hiện lên văng vẳng ở trong đầu. Trước mắt tôi, dòng sông Sê Pôn như vẫn đang cuồn cuộn chảy.

Tiểu thuyết là một loại văn xuôi đặc biệt, nó được ví như vũ khí trọng pháo của quân đội. Với cả một sư đoàn chữ nghĩa hùng hậu, nhà văn có thể triển khai các phương án tác chiến để giành lấy cứ điểm, mục tiêu đã định của mình. Nhà văn Ma Văn Kháng đã từng nói đại ý nếu chưa viết được một cuốn tiểu thuyết thực sự, có chất lượng cả về nội dung sâu sắc và nghệ thuật hấp dẫn được bạn đọc công nhận thì chưa phải là nhà văn thực sự.

Quả đúng là như vậy. Là nhà văn ai chẳng đã từng mơ viết được một cuốn tiểu thuyết như thế. Vậy mà nhà văn Vũ Quốc Khánh ở Phú Thọ đã có tới 7 cuốn tiểu thuyết, cuốn nào cũng sừng sững, đồ sộ và ông đã ẵm nhiều giải của Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Văn học nghệ thuật các Dân tộc Thiểu số Việt Nam, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an qua các cuộc thi sáng tác tiểu thuyết. Mới đây, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân lại tiếp tục cho ra mắt độc giả cuốn tiểu thuyết “Cuồn cuộn Sê Pôn” là cuốn tiểu thuyết thứ 8, mới nhất của nhà văn Vũ Quốc Khánh.

Với 264 trang sách, “Cuồn cuộn Sê Pôn” đã thực sự cuốn hút tôi từ trang đầu cho đến trang cuối. Tôi đã đọc ngấu nghiến trọn vẹn cuốn sách này rồi sững sờ thốt lên lão này kiến văn khủng khiếp thật. Không đi vào những câu chuyện, chi tiết đời thường trong cuộc sống sinh hoạt và chiến đấu của người lao động và chiến sỹ như những cuốn tiểu thuyết trước, “Cuồn cuộn Sê Pôn” đã nâng lên ở tầm cao mới. Cũng viết về chiến tranh cách mạng nhưng ở tầm vĩ mô, chiến dịch và chiến lược. Để viết được điều này, tác giả phải có bộ óc tổng hợp, đứng cao nhìn rộng, bao quát khá toàn diện, phải ghi chép tỉ mỉ, dày công sưu tầm tư liệu và đặc biệt phải trải nghiệm, là người trong cuộc, am hiểu người lính cả hai phía mới có được những trang văn sống động, tái hiện lại cuộc chiến địch - ta trong một chiến dịch lớn như thế - Chiến dịch đường 9 Nam Lào.

“Cuồn cuộn Sê Pôn” kể về Chiến dịch phản công đường 9 Nam Lào của Quân giải phóng miền Nam được mở ra nhằm đánh bại cuộc “Hành quân Lam Sơn 719” của Mỹ ngụy. Đó là cuộc đối đầu lịch sử giữa những bộ óc hiếu chiến, đại diện cho thế lực của đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai nguỵ với dân tộc chúng ta. Trận này là một trận có ý nghĩa quyết định về chiến lược, không những để giữ vững tuyến vận tải chiến lược, mà còn nhằm tiêu diệt nhiều đơn vị dự bị chiến lược của địch, tạo điều kiện đánh bại một bước quan trọng âm mưu “Việt Nam hoá chiến tranh” của đế quốc Mỹ.

Không gian tiểu thuyết trải rộng từ bản Seo Sơn, Bách Thanh, từ trường dành cho du học sinh nước Lào tại một tỉnh trung du miền núi phía Bắc Việt Nam đến các tỉnh Trung bộ, Tây Nguyên, sang cả miền Nam nước Lào, cả thủ đô Viêng Chăn bên đó nữa và tập trung nhất là mặt trận Đường 9, Nam Lào. Nó được trải dài từ giữa những năm kháng chiến chống Mỹ xâm lược cho đến tận sau này, khi đất nước hoàn toàn thống nhất, hoà bình.

Nhà văn đã mô tả chi tiết, hành trình chiến dịch với những số liệu, địa danh của cả 2 bên với góc nhìn chiến lược; phân tích tỉ mỉ địch ta, tâm lý nhân vật rất sống động, cuốn hút. Vấn đề không chỉ dừng lại ở đó, nhà văn đã đẩy lên một bước, đi sâu, làm rõ căn cốt, nguyên do của chiến thắng chiến dịch này.

Vũ Quốc Khánh rất cao tay khi để vấn đề cốt lõi đó cho chính những người phía bên kia bàn luận. Tại trường võ bị Đà Lạt, trong một buổi thuyết trình, vị “trình luận viên” nêu ra vấn đề và yêu cầu các học viên tranh luận. Đó là tại sao các tướng lính và sĩ quan được đào tạo tại Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, hoặc chí ít cũng như trường võ bị Đà Lạt này, với cách huấn luyện chu đáo, giáo trình chiến thuật tinh tuý, trải qua thực tế tại các sư đoàn thiện chiến có đủ lực lượng, phương tiện hiện đại, được các nhà hoạch định chiến tranh tài ba ở Lầu Năm góc dày công nghiên cứu như “Chiến tranh đơn phương”, “Chiến tranh đặc biệt”, “Chiến tranh cục bộ” vẫn không thắng được Cộng sản Bắc Việt? Tại sao lời thề “Tổ quốc, danh dự, trách nhiệm” được tuyên thệ luôn luôn là khẩu hiệu hành động, là phương châm chiến đấu đã ngấm vào máu thịt mỗi sĩ quan và binh lính Quân lực Việt Nam Cộng hòa, thế mà khi ra trận lại chưa làm chủ được chiến trường trước Quân giải phóng?

Rất nhiều ý kiến tham gia. Người thì bảo Bắc Việt được Nga Xô và Trung Cộng tiếp tế tài trợ đầy đủ. Kẻ lại bảo bộ đội Cộng sản giỏi chịu đựng gian khổ và lại có…máu liều ngấm vào tận xương tuỷ thành lý tưởng sống (!). Máu liều ư? Liều thế nào được bằng lính Pắc Chung Hy, lính biệt động quân, lính bảo an và nói chung là lính Cộng hoà. Hơn nữa, lính Cộng hoà còn được trang bị đầy đủ từ đầu đến chân, còn có lương nuôi sống cả gia đình. Ngược lại, Quân giải phóng và bộ đội Bắc Việt thiếu thốn trăm bề, thậm chí còn ăn đói, nhịn khát và không có lương. Vậy mà quân lực Việt Nam Công hòa vẫn không sao áp đảo được họ? Có ý kiến đưa ra “họ thắng vì có chiến lược “Chiến tranh nhân dân”. Vậy thì “Chiến tranh nhân dân” là cái gì, cụ thể như thế nào mà chúng ta khó đánh thắng vậy?”. Tất cả lại lắc đầu. Chịu. Cả “trình luận viên” cũng botay.com.

Để minh chứng cho điều này, nhà văn dẫn dắt độc giả qua chiến dịch “Đường 9 Nam Lào”, chiến dịch đã làm thất bại cuộc hành quân “Lam Sơn-719” của địch. Từ công tác xây dựng thế trận lòng dân, đoàn kết quốc tế Việt Lào, khơi dậy lòng yêu nước, căm thù giặc sâu sắc, đến việc tổ chức quán triệt, triển khai chiến dịch. Các phương án tác chiến, trinh sát trận địa, sử dụng lực lượng, các chiến thuật đánh địch được bàn thảo kỹ càng. Nào là “bám thắt lưng địch mà đánh”, “đánh điểm, diệt viện”, nào là “phân tán pháo binh, tập trung hoả lực”, rồi “tiền pháo hậu xung”… Tất cả được vận dụng một cách linh hoạt và sáng tạo. Chính những chiến thuật này cùng với thế trận lòng dân vững chắc, chiến tranh nhân dân toàn diện, “đem đại nghĩa thắng hung tàn, lấy chí nhân thay cường bạo” của ông cha ta ngày trước mà ta đã đánh thắng kẻ thù.

Các chương 11, 12, 13 được nhà văn Vũ Quốc Khánh miêu tả thật sâu sắc, kỹ càng. Từng trận đánh trong chiến dịch hiện lên sống động trên từng trang viết. Khốc liệt, cam go, đấu trí, đấu lực biết chừng nào. Bốn cứ điểm quan trọng, trọng yếu trong chiến dịch Lam Sơn 719 của địch lần lượt được bộ đội ta đánh bật. Từ Cứ điểm biệt động quân Bắc đến Cứ điểm biệt động quân Nam, rồi Căn cứ hỏa lực 30, Căn cứ hoả lực 31 với cao điểm 543, cứ điểm nào địch cũng bày binh bố trận chắc chắn, dày đặc, nhiều tầng lớp. Công sự, hầm ngầm, boongke lô-cốt, rào dây thép gai, rải các loại mìn, xe tăng, pháo binh, máy bay yểm trợ… vòng trong vòng ngoài. Vậy mà với các chiến thuật đánh địch của ta, ta đã lần lượt bóc, gỡ, xoá từng cứ điểm của chúng.

Như vậy là “chiến tranh nhân dân” của ta đã chiến thắng các loại chiến lược của địch bằng sức mạnh của toàn dân tộc, của sức mạnh đoàn kết quốc tế (mà ở đây là mối tình thuỷ chung chiến đấu keo sơn son sắt của 2 nước Việt - Lào), của lòng yêu nước quật cường và lý tưởng cách mạng trong sáng cùng với tầm nhìn chiến lược và cách đánh chiến thuật của ta như lời Bác Hồ đã dạy “Không có gì quý hơn độc lập tự do”. “Thà hy sinh tất cả chứ không chịu mất nước, không chịu làm nô lệ”. Điều này phía địch không bao giờ có được nên chúng cũng chẳng bao giờ hiểu được. Chúng thua là một lẽ đương nhiên, một điều tất yếu.

Không chỉ ngoan cường, dũng mãnh trong chiến đấu, Vũ Quốc Khánh còn vẽ lên khung cảnh lãng mạn, đầy chất thơ trong Tình yêu của người lính cách mạng. Tình yêu quê hương đất nước, tình đồng đội sống chết có nhau, tình hậu phương với tiền tuyến lớn, giữa quân với dân và tình yêu lứa đôi, tình yêu của nhân dân các bộ tộc Lào với bộ đội và nhân dân Việt Nam. Những người mẹ, người chị che giấu, cứu chữa, cưu mang bộ đội, không chỉ những bà mẹ, người vợ, người chị Việt Nam mà còn cả những bà mẹ, người chị, các em gái và già làng trưởng bản, bộ đội Pa-thét nước Lào nữa. Tôi rất ấn tượng với mối tình của chàng trai nước Lào tên là Hoàng với cô gái nước Việt tên là Hà Minh Thảo. Cuộc tình này xuyên suốt cuốn tiểu thuyết.

Hoàng là lưu học sinh nước Lào học tại Việt Nam. Thảo là cô gái Mường ở vùng thượng huyện xuống học cùng lớp với Hoàng và được bầu làm lớp trưởng. Trai tài gái sắc gặp nhau. Kỷ niệm bên nhau cứ mỗi ngày một dày thêm, đặc biệt sau lần Hoàng bị rắn cắn được Thảo với bài thuốc nam của mình đã cứu chữa được Hoàng tại thời điểm hai người cùng các bạn đi bắt phi công nhảy dù khi chiếc máy bay của Mỹ bị bắn cháy rơi xuống chân núi Lưỡi Hái. Ba năm học gắn bó với nhau dưới mái trường cấp 3 Bách Thanh tình yêu của chàng trai Lào với cô gái Việt nảy nở.

Ra trường, Hoàng về đại sứ quán nhận nhiệm vụ đặc biệt, anh ra nước ngoài tiếp tục học tập, đào tạo để bắt đầu sự nghiệp hoạt động tình báo của mình. Hà Minh Thảo sau đó cũng ra chiến trường, sang Lào chiến đấu và phục vụ chiến đấu. Vì tính chất đặc thù của công việc là phải giữ tuyệt đối bí mật, Hà Minh Thảo bặt tin người yêu từ đó. Cô giữ tấm ảnh mẹ Hoàng bế anh khi còn nhỏ mà Hoàng đã trao cho cô làm kỷ vật thay cho lời hẹn ước Tình yêu của Hoàng. Xinh đẹp giỏi giang, bao chàng trai vây quanh, tán tỉnh nhưng Hà Minh Thảo vẫn một lòng chung thuỷ với Hoàng. Tình yêu xuyên biên giới đã cho Thảo sức mạnh để vượt qua những gian khó để trưởng thành. Cô đã trở thành bệnh viện trưởng một bệnh viên dã chiến trong chiến dịch này. Hoàng học tập tiến bộ trở về nước hoạt động tích cực, giúp cho cách mạng Lào và bộ đội Việt Nam những tin tức quan trọng, góp phần cho thắng lợi của chiến dịch “Đường 9 Nam Lào”. Hai người cùng chiến đấu bên nhau nhưng không hề biết tin tức của nhau và vẫn luôn hướng về nhau.

Thế rồi để cứu một anh lính Pa thét Lào, Thảo đã lấy thân mình đỡ đạn cho anh và “Thảo bị trúng nguyên cả một trái toóc-đùng, chém đứt một vai phải”, “hớt đi toàn bộ phần bả vai và cánh tay phải”, “một phần lá phổi lộ ra, nâng lên xẹp xuống, phập phồng theo từng nhịp thở”. Cả bệnh viện tập trung cứu chữa cho Thảo nhưng không được. Trước khi nhắm mắt xuôi tay tất cả mọi người có mặt vây quanh chị. Từ già làng Sê Pôn; rồi cha đẻ của Hoàng - Tỉnh đội trưởng Thu Giang; rồi anh trai của Thảo - Trung đoàn trưởng Hà Quốc Trung; đến Bệnh viện phó Phon Da La Ta Van; Bác sỹ Hoàng Tích Thiện… Chỉ đến khi đó, một số người mới biết được mối quan hệ giữa Thảo và ông Thu Giang, giữa bệnh viện trưởng với trung đoàn trưởng Hà Quốc Trung.

Tôi đã rơi nước mắt khi đọc những trang viết đầy xúc động này của Vũ Quốc Khánh, nhất là khi anh trai Thảo đến lấy máu truyền cho cô và khi cô nhờ Xổm Khít nhẹ nhàng lấy ở túi áo ngực trái của Thảo ra một chiếc túi nhỏ màu đỏ, trong đó có tấm ảnh được ép nilon đưa cho tỉnh đội trưởng Thu Giang. Thảo thều thào nói với ba của Hoàng “Ba…chuyển… tấm hình… này… cho… anh Hoàng hộ con… nhé…”. Hà Minh Thảo đã hy sinh anh dũng. Cô đã nằm lại trên đất nước Lào, đất nước hoa Chăm-pa tươi đẹp của người yêu của mình.

Mối tình chiến đấu Việt - Lào qua đôi trai gái này rất lãng mạn, thuỷ chung. Họ đã hy sinh tất cả cho nhau, vì đất nước, như hai dân tộc Việt Lào sát cánh bên nhau, đoàn kết cùng chống Mỹ. Phải chăng đó cũng là nhân tố cùng với chiến lược chiến tranh nhân dân để làm nên chiến thắng trong cuộc chiến vĩ đại này?

Tiểu thuyết đầy ắp những tư liệu quân sự, những địa danh địa lý, cả không gian và thời gian, rất chân thực và cụ thể. Nghệ thuật dựng chuyện, tái hiện các trận chiến vừa ở tầm vĩ mô, lại vừa chi tiết ở vi mô. Từ tiếng nổ bom đạn, lửa cháy, khói súng đến tính năng, công dụng của mỗi loại vũ khí, trang bị quân sự. Từ tư thế, tác phong của người lính trong trận chiến đến tâm lý, tình cảm của hai bên địch ta trong cuộc sống, khi lâm trận và trước thời khắc sinh tử; từ tướng lĩnh đến chiến sỹ, cả bên ta và bên địch trước, trong và sau mỗi trận đánh cùng số liệu, thời gian, địa điểm… Tất cả đều ngồn ngộn hiện lên. Mỗi trang tiểu thuyết này như một trang sử thi. Không phải là người trong cuộc, không đủ tư liệu, không có tài dựng chuyện, bố cục, dẫn dắt thì không thể viết được như Vũ Quốc Khánh. Ông biết thắt mở câu chuyện, giấu chi tiết và cho nó xuất hiện đúng lúc nhất. Chính điều này đã tạo nên sự hấp dẫn của trang văn.

Đi từ ngạc nhiên này đến ngỡ ngàng khác, tôi đã bừng thức trước “Cuồn cuộn Sê Pôn”. Đề tài chiến tranh cách mạng được Vũ Quốc Khánh thể hiện thật thấu đáo, sống động. Gấp cuốn sách lại mà những hình ảnh về chiến dịch đường 9 Nam Lào và lời thoại của các nhân vật vẫn cứ hiện lên văng vẳng ở trong đầu. Trước mắt tôi, dòng sông Sê Pôn như vẫn đang cuồn cuộn chảy.

Vũ Quốc Khánh xứng đáng là nhà văn hàng đầu của Phú Thọ viết tiểu thuyết về đề tài chiến tranh cách mạng. Xin chúc mừng ông và chờ đón những tác phẩm mới thành công hơn nữa sau “Cuồn cuộn Sê Pôn” dâng trào cảm thức này…

Phượng Hùng, giữa Hạ 2025

PHI ĐÔNG HẠ